Den Haag staat in het middelpunt van een wereldwijde inspanning om duidelijke juridische kaders te creëren voor klimaatrechtvaardigheid

Van 2 tot 13 december heeft het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag afgevaardigden uit meer dan 100 landen en organisaties hun zorgen en meningen horen uiteenzetten over hoe klimaatverandering kan worden bestreden. Het Hof zal al deze getuigenissen verzamelen bij de voorbereiding van een advies in 2025.

Deze ongekende bijeenkomst van internationale partijen werd aangevraagd door de Algemene Vergadering van de VN na een langdurige campagne van de World's Youth for Climate Justice (WYCJ) samen met jonge mensen van de laaggelegen eilanden in de Stille Oceaan, waarvan velen al lijden onder de catastrofale gevolgen van de stijgende zeespiegel.

Lees het volledige interview met Maud Sarliève op Stories of Purpose over wat er nu gaat gebeuren. Kan het advies van het Internationaal Gerechtshof het startpunt zijn voor een gezamenlijke wereldwijde inspanning om de schade die klimaatverandering nu al veroorzaakt ongedaan te maken? Is zogenaamde 'Climate Justice' echt mogelijk?

Wat is klimaatrechtvaardigheid?

Klimaatverandering is een onderwerp dat zowel urgent als verdeeld is. Hoewel de meeste landen het erover eens zijn dat klimaatverandering een duidelijk gevaar vormt voor de mensheid, is er weinig overeenstemming over de beste manier om het probleem op te lossen. Dit maakt het moeilijk om het concept 'klimaatrechtvaardigheid' te definiëren, omdat het voor mensen in verschillende landen en contexten een verschillende betekenis heeft. Wereldwijde samenwerking - in de vorm van topontmoetingen zoals COP - probeert deze uitdaging aan te gaan door onderling overeengekomen doelen en initiatieven vast te stellen, maar deze zijn vaak controversieel en moeilijk te handhaven.

Klimaatrechtszaken zijn een belangrijk instrument in het streven naar klimaatrechtvaardigheid. Hoewel de meeste zaken op nationaal niveau worden behandeld binnen nationale jurisdicties, heeft de inherent transnationale aard van klimaatverandering ook regionale en internationale jurisdicties ingeschakeld, waaronder het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof - beide gevestigd in Den Haag.

Het bereik van justitie vergroten door het Internationaal Strafhof

Het Internationaal Strafhof (ICC) werd opgericht in Den Haag met de ondertekening van het Verdrag van Rome in 1998. Het doel is om recht te doen aan slachtoffers en verantwoordelijken voor specifieke misdaden ter verantwoording te roepen wanneer binnenlandse rechtssystemen dat niet willen of kunnen, namelijk: genocide, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en agressiemisdaden.

De definitie van deze internationale misdaden omvat natuurlijk niet de gevolgen van de vernietiging of aantasting van het milieu. Actievoerders en juristen hebben echter gewerkt aan het leggen van verbanden tussen milieuschendingen en de specifieke misdaden die door het ICC kunnen worden aangeklaagd en vervolgd. In 2016 publiceerde voormalig ICC aanklager Fatou Bensouda een beleidsdocument en in februari 2024 deed de huidige ICC aanklager Karim Khan nog een oproep tot overleg.

Ze stellen bijvoorbeeld dat de massale ontbossing van het Amazonegebied, met de gevolgen voor de lokale gemeenschappen - waardoor duizenden mensen op de vlucht slaan, de toegang tot schoon water wordt verstoord en rampzalige gevolgen worden veroorzaakt voor de biodiversiteit, de watercyclus en het klimaat - een misdaad tegen de menselijkheid zou kunnen zijn.

“Degenen die strijden voor milieu- en klimaatrechtvaardigheid hebben gepleit voor een creatieve interpretatie van de bestaande bepalingen onder het Statuut van Rome, zoals het aandringen op onderzoek naar en vervolging van degenen die verantwoordelijk zijn voor ernstige mensenrechtenschendingen met betrekking tot het recht op een gezond milieu, water, voedsel en onderdak.” Maud Sarliève, Programma Duurzaam Recht Oxford 

Het ICJ: onze laatste, beste hoop

Terwijl het Internationaal Strafhof gebruikt kan worden om individuen verantwoordelijk te stellen voor grootschalige milieuschendingen, werkt zijn buurman, het Internationaal Gerechtshof, aan een advies dat de verplichtingen van staten met betrekking tot klimaatverandering kan verduidelijken en een belangrijke kans kan zijn voor betekenisvolle verandering.

“Wanneer de wereld op zoek is naar antwoorden, is het Internationaal Gerechtshof het enige rechtsgebied waar elke staat zijn standpunten over klimaatwetenschap en klimaatrecht kan delen met rechters, die de tijd krijgen om beide te overwegen, vrij van de druk van een verkiezingskalender of politieke agenda, voordat ze hun mening geven over de omvang van de verplichtingen van staten met betrekking tot klimaatverandering. Het is inspirerend om te zien hoe jonge mensen deze procedures gebruiken als een kans om hun stem te laten horen en bewustzijn te vergroten, zowel binnen als buiten de rechtszaal.” Maud Sarliève, Programma Duurzaam Recht Oxford

Directe link naar het artikel: https://storiesofpurpose.thehague.com/rule-law/international-court-justice-where-science-meets-law